Duygusal Bağımlılık ve Doğru Karar Vermek

İnsanların doğru kararlar verebilmelerini engelleyen bazı ruhî hâlleri vardır. Bunlardan birisi de “duygusal bağımlılık”tır. Duygusal bağımlılık, nesnelliği ve objektifliği bozar. Mesela bir hâkim kendi çocuğunu yargılayamaz; çünkü evladıyla arasında yakın bir bağ vardır. Bu bakımdan hissi davranmak insanın aklını örter ve yargı gücünü zayıflatır. Son derece açık ve net olan bir konuda bile böyle bir insanın doğruyu reddedip yanlışın peşinden gitmesi söz konusu olabilir.

Bu reddedişin sebebi, “duygusal bağımlılık, sevdiğini savunma içgüdüsü, bir ihtiyaç/ çıkar/ mahrumiyet veya herhangi bir korkudan” kaynaklanıyor olabilir.

Duygusal özerkliğe sahip olamayan kişi yönü belirsiz akıntıda sürüklenen bir kayık gibidir. Zira muhakemesi bozulmuştur, aklıyla değil hisleriyle karar vermektedir, etraflıca düşünememektedir. Sağlıklı bilgi toplamaktan ve bunları analiz etmekten uzaktır. Dolayısıyla da sonunda bir kayaya çarpıp alabora olması kaçınılmazdır.

Aklını yerli yerinde kullanmayan böyle tipler, sevmedikleri veya kıskandıkları kişinin hiçbir iyi yönünü görmek istemezken, taptıkları şeyhe/ hocaya/ lidere hiçbir yanlışı/ hatayı yakıştıramazlar. Onların tamamen masum, suçsuz ve günahsız olduklarına bütün kalpleriyle inanırlar.

Bu bakımdan sağlıklı düşünmek ve doğru hükümler ortaya koyabilmek için aklın ve duyguların yerli yerinde kullanılması elzemdir. Zihinsel yanılgılara düşmemek için doğru bilgiyle beslenmek şarttır.

Nitekim Yüce Allah’tan başka varlıkları “Allah’ı sever gibi” seven, sahte kutsal değerlerin/ şahısların peşinden giden, onların süflî arzularına hizmet eden, onları tanrı edinen birisi şirke düşer (Furkân, 25/43) ve Yüce Allah’ı unutur. Yüce Allah’ı unutanlara da Allah Teâlâ kendilerini unutturur (Haşr, 59/19) ve onlara hiçbir değer vermez. (A’râf, 7/51; Tevbe, 9/67; Taha, 20/126. Ayrıca bkz. Yûnus, 10/7, 92; Enbiyâ, 21/97; Secde, 32/14; Zümer, 39/56; Câsiye, 45/34).

Bu nedenledir ki, Hz. Peygamber; “Bir şeye karşı aşırı derecede sevgi (taparcasına bağlanma, bağımlı olma insanın) gözünü kör kulağını sağır eder” (Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as, Sünenu Ebî Dâvud, Çağrı Yay., İstanbul, 1992, 40/Edeb, 116 (V, 346-347), nr: 5130; İbn Hanbel, V, 194; VI, 450) buyurarak insanların çoğunluğunun düştüğü mezkûr yanlışa dikkat çekmiştir.

Nitekim İbn Kayyim el-Cevziyye de (ö. 751/1350); “Bir şeyi taparcasına sevmek o kişiyi o şeye bağımlı kılar ve hürriyetini elinden alır. Sadece Allah’ın huzurunda boyun eğmesi ve O’na kulluk etmesi gereken bir kimseyi “kendisi gibi bir insana kul ve köle hâline getiren”, kayıtsız ve şartsız onun iradesi ve hâkimiyeti altına sokan “aşk”ın/ bağımlılığın” insana hiçbir faydası yoktur” demektedir. (Süleyman Uludağ, “Aşk”, DİA, İstanbul, 1991, IV, 15).

Sonuç olarak, ömür boyu doğru hükümler ortaya koyabilmek için aklın ve duyguların yerli yerinde kullanılması, zihinsel yanılgılara düşmemek için de aklın doğru bilgiyle desteklenmesi/ beslenilmesi şarttır. Aksi takdirde nesnelliği ve objektifliği bozan “duygusal bağımlılık”tan kurtulamayan insan, hem kendine hem de topluma büyük zararlar verebilecektir. Hâlâ bu gerçeklere gözünü kapatan ise sadece ve sadece kendine yazık edecektir. Öyleyse böyle bir sefihin suçlaması gereken de sadece ve sadece kendisi olacaktır. (22.05.2015)

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Emin SEYHAN