Yüce Allah’a kulluk amacıyla yaratılan insan, şu kısacık dünya hayatını en iyi şekilde değerlendirmelidir. Bunun için de Allah’a ve diğer iman esaslarına tam manasıyla iman edip, O’nun rızasını kazandıracak salih ameller ve güzel ahlâk ile hayatını güzelleştirmeli, iyilik ve hayırda yarışmalıdır.

Hayır, sözlükte; iyilik, iyi iş, iyi şey, karşılık gözetilmeden yapılan iyilik, yardım manalarına gelmektedir. (D. Mehmet Doğan, Büyük Sözlük) Hayır kelimesi, şer ve zarar kelimelerinin zıddı olarak da kullanılmaktadır. Kur’an-ı Kerim’de hayır kelimesi 176 ayette geçmiş ve genellikle iman, İslam, Kur’an, en iyi, en üstün, iyilik, fayda, iyi, güzel, değerli, yararlı olan şey, daha güzel daha iyi daha edepli, terbiyeli, ahlâklı, faydalı anlamlarında ve şerrin karşıtı olarak kullanılmıştır. Hayrın çoğulu olan ahyar kelimesi ise 2 ayette hayırlılar anlamında peygamberlerin sıfatı olarak geçmiştir.

Bir kısım ayetlerde ise hayır kelimesi Allah’ın razı olduğu amel her türlü iyi, yararlı ve güzel davranışı ifade eden “salih amel” için kullanılmıştır. Nitekim “Hayır olarak ne yaparsanız, gerçekten Allah onu hakkıyla bilir” (Bakara, 2/215) ayetinde geçen hayır kelimesi ile Allah rızası için yapılan salih ameller kastedilmiştir. Dinin yapılmasını istediği emirler ve ahlâkî görevler de hayır kapsamına girmektedir. “…Önceden kendiniz için ne hayır yaparsanız Allah’ın katında onu bulacaksınız” (Bakara, 2/109-110) ayetinde geçen hayır kelimesi bunu ifade etmektedir.

Peygamber Efendimiz (s.a.s.) hadis-i şeriflerinde Müslümanların en hayırlı olanlarının; “İyiliği beklenen, kötülük etmesinden korkulmayan” (Tirmizî, Fiten, 76); “Ömrü uzun, ameli güzel olan” (Tirmizî, Zühd, 21, 22); “Dostlarına ve komşularına hayrı dokunan” (Tirmizî, Birr, 28) kimseler olduğunu ifade etmişlerdir.

Hayırlı işler yapmak, Kur’an-ı Kerim’de, mü’minleri kurtuluşa götüren kulluk görevleri arasında zikredilmiştir. Nitekim bir ayet-i kerimede şöyle buyrulmuştur: “Ey iman edenler, rükû edin, secde edin, Rabbinize kulluk edin ve hayır işleyin ki kurtuluşa eresiniz.” (Hac, 22/77) Hz. Peygamber (s.a.s.) de, huzuruna gelerek soru soran bir sahabiye, “Hayır işlemen, her zaman senin için daha hayırlıdır” (Ebu Davûd, Büyu’, 60/3476) buyurarak, iyilik ve hayır yapmanın önemini belirtmiştir.

Hayır,  Allah’ın rızasına vesile olan iyi ve güzel davranışlardır. Yüce Allah bir kulundan razı olduğunda onu hayır ehli yapar. O mü’min de eliyle, diliyle, ilmiyle, malıyla ve diğer bütün imkanlarıyla insanlara iyilik yapar ve hayır işlerinde koşar. Zayıf ve güçsüzlere yardım eder, fakir ve yoksul kimselerin ihtiyaçlarını giderir, hayır hizmetlerine maddî-manevî destek olur. Hayır ehli olan Müslüman, konuştuğunda hayır konuşur, her zaman faydalı ve hayırlı işlerle meşgul olur, her türlü kötülükten, boş ve faydasız işlerden de uzak durur.

Yüce Allah’ın hoşnutluğuna, dünya ve ahiret mutluluğuna vesile olacak çeşitli hayır yolları bulunmaktadır. Allah Resûlü (s.a.s.) hadis-i şeriflerinde bunlardan bazılarını şöyle haber vermiştir: “İnsanların her bir eklemi için her gün bir sadaka gerekir. İki kişi arasında adâletle hükmetmen sadakadır. Bineğine binmek isteyen kimseye yardım ederek bindirmen yahut yükünü bineğine yüklemen sadakadır. Güzel söz sadakadır. Namaz için mescide giderken attığın her adım bir sadakadır. Gelip geçenlere eziyet veren şeyleri yoldan gidermen de sadakadır.” (Buharî, Sulh, 11; Müslim, Zekât 56) “Müslüman bir kişi bir ağaç diker de ondan insan, hayvan veya kuş yerse, bu yenen şey, kıyamet gününe kadar o Müslüman için sadaka olur.” (Müslim, Müsâkât, 10) Hz. Peygamber (s.a.s.) ayrıca, “Din kardeşini güler yüzle karşılamak gibi bir iyiliği bile sakın küçük görme!” (Müslim, Birr, 144; Ebû Dâvûd, Libâs, 24) buyurarak hiçbir iyiliğin küçük görülmemesini tavsiye etmişlerdir.

Sevgili Peygamberimiz (s.a.s.), hayır hasenat yapmanın, insanlara iyilikte bulunmanın ahiret sermayesi olduğunu belirterek şöyle buyurmuştur: “Allah, sizin her birinizle tercümansız konuşacaktır. Kişi sağ tarafına bakacak; ahirete gönderdiklerinden başka bir şey göremeyecek. Soluna bakacak; ahirete gönderdiklerindenİhtiyaç sahiplerini görüp- gözetmek, imkanlar ölçüsünde sadaka vermek, hayır hasenat için infakta bulunmak güzel bir hayır çeşididir. İlim sahiplerinin bildiklerini başkalarına öğretmeleri de hayır kapsamındadır. Hz. Peygamber (s.a.s.); “Yalnız iki kişiye gıpta edilir. Biri, Allah’ın, mal verip hak yolunda harcamaya muvaffak kıldığı kişi; diğeri de, Allah’ın, kendisine ilim verip de onunla amel eden ve bunları başkasına öğreten kimsedir” (Buharî, İlim, 15; Müslim, Müsâfirîn, 266-268) buyurarak mal harcamak yahut ilim öğreterek topluma faydalı olmanın özenilecek bir hayır yolu olduğunu haber vermiştir.

Mü’min, her hayrı kendisi için bir nimet ve sevap kazanma fırsatı olarak görmeli, bir iyilik ve hayır yapma imkanı bulduğunda herhangi bir engel çıkmadan onu bir an önce yerine getirmeye gayret göstermelidir. Çünkü insan, “daha sonra yaparım” diyerek zamanında yapmadığı hayırlı işler için bir daha fırsat bulamayabilir.
 
Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bir defasında mescitte namazı bitirir bitirmez acele ile evine gitmişti. 
Ashab-ı kiram, Hz. Peygamber (s.a.s.)’in bu telaşı karşısında endişelendiler. Peygamber Efendimiz (s.a.s.) bir süre sonra dışarı çıktığında bu acele davranışı sebebiyle ashabının meraklanmış olduğunu gördü. Bunun üzerine şöyle buyurdular: “Odamızda birazcık altın -veya gümüş- olduğunu hatırladım. Beni hayırda acele etmekten alıkoymasın diye hemen dağıtılmasını emrettim.”(Buhârî, Ezân 158) Allah Resûlü (s.a.s.) bu davranışıyla hayırlı işlerde acele edilmesi konusunda bizlere örnek olmuştur.

Yüce Rabbimiz, biz kullarından sadece hayır yapmamızı istememiş, aynı zamanda hayır işlerine koşmamızı ve daima hayırda yarışmamızı da emretmiştir. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyrulmuştur: “…Haydi, hep hayırlara koşun,  yarışın!” (Bakara, 2/148) Başka bir ayet-i kerimede de hayırda yarışmanın Allah’ın salih kullarının özelliklerinden olduğu bildirilmiştir: “…Onlar hayır işlerinde birbirleriyle yarışırlar. İşte onlar salihlerdendir.” (Âl-i İmrân, 3/114)

Müslüman, hayır yapmak ve hayırda yarışmakla da kalmamalı, bunun da ötesine geçerek hayra öncülük etmeli, hayır işlerinde başı çekmelidir. Kur’an-ı Kerim’de; “Rablerinin azametinden korkup titreyenler, Rablerinin ayetlerine inananlar, Rablerine ortak koşmayanlar, Rablerine dönecekleri için verdiklerini kalpleri ürpererek verenler, İşte bunlar hayır işlerine koşuşurlar ve o uğurda öne geçerler” (Mü’minûn, 23/57-61) buyrularak iyilik ve hayırda başı çekenler övülmüştür.

Bir başka ayet-i kerimede ise; hayırlı işlere öncülük edenlere büyük lütuflar olduğuna işaret edilmiştir: “Sonra biz o kitabı kullarımızdan seçtiğimiz kimselere (Muhammed’in ümmetine) miras olarak verdik. Onlardan kendine zulmedenler vardır. Onlardan ortada olanlar vardır. Yine onlardan Allah’ın izniyle hayırlı işlerde öne geçenler vardır. İşte bu büyük lütuftur” (Fâtır, 35/32)

Peygamber Efendimiz (s.a.s.) de bir hadis-i şeriflerinde hayır ve iyiliklerin önünü açan, hayır hizmetlerine kılavuzluk eden mü’minleri övmüş, hayır işlerine engel olanları da kınamıştır. Efendimiz (s.a.s.) şöyle buyurmuştur: “İnsanlardan öyleleri vardır ki, onlar hayra anahtar, şerre de kilittirler. Öyleleri de vardır ki, şerre anahtar, hayra kilittirler. Allah’ın, ellerine hayrın anahtarlarını verdiği kimselere ne mutlu! Allah’ın, şerrin anahtarlarını ellerine verdiği kimselere de yazıklar olsun!” (İbn-i Mâce, Mukaddime, 19) Bunun için Müslüman daima hayır işlerine destek olmalı, hayır hizmetlerine herhangi bir şekilde mani olmaktan da sakınmalıdır.

Bir hayrın yapılmasına vesile olan veya hayır yapan kimseye yol gösterenler de hayır yapmış gibi mükâfata nail olmaktadır. Nitekim Hz. Peygamber (s.a.s.) bir hadis-i şeriflerinde; “Bir hayra delâlet eden, onu yapan kimse gibi sevap kazanır” (Ebu Davûd, Edeb, 114-115/5129) buyurmuştur.

Bizlere Rabbimizin rızasını ve ebedî esenlik yurdu olan cenneti kazandıracak olan hayır işler yapmak için acele etmeli ve ömrümüzü hayır hizmetleri ile değerlendirmeliyiz. Unutmayalım ki, hiçbir iyilik ve hayır zayi edilmeyecek, mutlaka karşılığı verilecektir. (Zilzâl, 99/7) Bunun için hiçbir iyiliği küçük görmemeli, ahiret sermayesi olacağını düşünerek büyük-küçük demeden gücümüzün yettiği kadar hayır yapmalı, hayırlı işlere koşmalı, hayırlı hizmetlere öncülük etmeliyiz. Huzurlu, mutlu ve müreffeh bir toplum olmak için de Müslümanlar olarak topyekûn hayırda yarış halinde olmalıyız. başka bir şey göremeyecek. Önüne bakacak; karşısında cehennemden başka bir şey göremeyecek. O hâlde artık bir hurmanın yarısı ile de olsa, kendinizi cehennem ateşinden koruyun. Bunu da bulamayan, güzel bir söz (söyleyip gönül almak sureti) ile kendisini korusun.” (Buharî, Zekât 10, Rikâk 31; Müslim, Zekât, 97)