Yüce dinimiz İslam’ın beş temel şartından birisi de zekâttır. Toprak mahsullerinin zekâtına da öşür adı verilir. Öşür, sözlükte “onda bir” anlamına gelmektedir.Dinî bir kavram olarak ise öşür, zirâi mahsullerden alınan zekâta denir.

Yüce Allah Kur’an-ı Kerim’de; “O, çardaklı, çardaksız olarak bahçeleri, ürünleri çeşit çeşit hurmalıkları ve ekinleri, zeytini ve narı (herbiri) birbirine benzer ve (herbiri) birbirinden farklı biçimde yaratandır. Bunlar meyve verince meyvelerinden yiyin. Hasat günü de hakkını (öşürünü) verin…”(En’âm, 6/141);“Ey iman edenler! Kazandıklarınızın iyilerinden ve yerden sizin için çıkardıklarımızdan Allah yolunda harcayın...”(Bakara, 2/267)diye emretmektedir.

Ayet-i kerimelerden anlaşıldığına göre,topraktan elde edilen her türlü ürününnisâp miktarına ulaşması halinde (5 vesk, yaklaşık 650 kg.) zekâtının verilmesi gerekir. Ta­rım ürün­le­rin­den zekâtın farz ol­ma­sı ki­tap, sün­net ve icmâ de­lil­le­ri­ne da­ya­nır.İslâm âlimleri ta­rım ürün­le­rin­den öşür zekâtı ver­mek ge­rek­ti­ği ko­nu­sun­da gö­rüş bir­li­ği için­de­dir.

Dinimizde mahsulünöşürünün verilmesinde toprağın işlenmesi ve su kullanımı esas olarak alınmıştır. Zira Peygamberimiz (s.a.s), “Yağmur ve nehir sularıyla sulanan toprak mahsullerinde onda bir; kova ile sulananlarda ise yirmide bir vardır”(Buhârî, Zekât, 55; Müslim, Zekât, 8; Tirmizî, Zekât, 14)buyurmuştur.

Buna göre toprak emek sarf edilmeden yağmur, nehir, dere, ırmak ve bunların kanallarıyla sulanıyorsa, çıkan mahsulün 1/10'i; kova, dolap, motor, emekle veya ücretle alınan su ile sulanıyorsa 1/20’i zekât olarak verilir.

Günümüzde gübre, mazot, işçilik gibi masraflar da üretimin maliyetinde önemli bir yekun oluşturmaktadır. Bu nedenle, tarımsal ürünlerin zekâtında, elde edilen hasılattan (gayr-i safî), ürün için yapılan günümüz tarım şartlarının getirmiş olduğu ekstra masraflar çıkarıldıktan sonra, geriye kalan ürünün nisâp miktarına ulaşması halinde, tabiî yollarla sulanan arazide 1/10, kova, tulumba, su motoru vb. usullerle masraf veya emekle sulanan arazide 1/20 oranında öşür (zekât) verilmesi gerekir.(DİB. Dini Kavramlar Sözlüğü, Sh. 537)

Eğer arazi iki çeşit sulama ile de yani hem emeksiz ve ücretsiz olarak yağmur veya nehir sularıyla sulanmış ve hem de emek ve ücret sarfedilerekelde edilen su ile sulanmışsa, yıl boyunca hangi yolla daha çok sulanmış ise ona itibar edilerek öşür miktarı belirlenir.

Toprak ürünlerinin zekâtı (öşür), hububatta harman vaktinde, meyvelerde ise toplandıktan sonra verilir.Hanefî mezhebine göre toprak ürünlerinin zekâta tâbi olabilmeleri için üzerlerinden bir yılın geçmesi (havl) şart değildir. Bir sene içinde kaç defa mahsul alınırsa her defasında zekât verilmesi gerekir.Öşür yükümlülüğü için akıl ve bulûğ şartı da aranmaz. Mal sahibi çocuk veya akıl hastası ise velî ve vasîleri onlar adına zekâtlarını vermekle mükelleftir.Mal sahibi hiçbir karşılık beklemeden (meccânen) tarlasını ekilmek üzere birine verse, çıkan mahsulün zekâtını bu şahıs öder. Arazi ekilmek üzere belli bir ücretle kiralanmış ise zekât âlimlerin çoğunluğuna göre kiracıdan alınır.Zekâta tâbi mahsuller yetiştikten sonra satılırsa, zekâtı arazi sahibinden, yetişmeden satılırsa satın alandan alınır.(Diyanet İslam İlmihali, C. I, Sh. 446-447)

Öşür, çı­kan ürün­den gerekir, bundan dolayı ürün çıkmayan toprak için öşür gerekmez.Ürü­nü bu­lun­ma­yan me­şe, çam, ka­vak, ot ve ben­ze­ri şey­ler­den öşür veril­mez.Ay­rı­ca ta­rım ürün­le­ri­nin bir yıl ka­dar da­ya­na­bi­le­cek ni­te­lik­te ol­ma­sı ge­re­kir. Bundan dolayı dayanıklı olmayan yaş mey­ve ve seb­ze tür­le­ri için öşür verilmesi ge­rek­mez. Da­ha öş­rü ve­ril­me­miş olan mahsul­ler­den ye­ni­lir­se, yenilen miktarlarda hesap edilerek öşrü verilmelidir.

Allahu Teâlâ, mü’minlere, topraktan elde ettikleri mahsullerden muhtaçların hakkı olan öşrü vermelerini emretmiştir.Öşrünü vermeyenler Allah’a karşı gelmiş ve günah işlemiş olurlar.Onlar dünyada da, ahirette de bunun cezasını mutlaka göreceklerdir. Nitekim Kur’an-ı Kerim’de, fakirin hakkı olan öşürü vermek istemeyen kimselerin uğradıkları acıklı akıbetten bahsedilmektedir. (Kalem, 68/17-33)

O halde; dinen zengin sayılan Müslümanların, sahip oldukları zekâta tabi diğer malların zekâtlarını verdikleri gibi, bu nimetleri ihsan eden Yüce Rabbimize şükür nişanesi olarak, toprak mahsullerinin öşrünü (zekâtını) de vermeleri gerekir. Zekâtı verilen malların azalmayacağını, bilakis daha da artacağı ve bereketleneceğini, gönlü alınan ihtiyaç sahiplerinin duaları sebebiyle günahlarımızın bağışlanacağını unutmamalıyız.